Zo vader, zo zoon

In de zomer van 1928 werd Jaap van der Ende in het statige woonhuis Tol 6 in Schoonhoven geboren. Tien jaar eerder had vader J.J. van der Ende het pand aan de Voorhaven betrokken, waar hij een restauratiebedrijf, een meubelmakerij en stoffeerbedrijf was begonnen.
Jaap kreeg zijn opleiding in de werkplaats in het achterhuis. Hij schoolde zich verder in de meubelmakerij en bekwaamde zich als restaurateur. Van 1950 tot 1958 studeerde Jaap aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam. Hij kreeg er lessen in beeldhouwkunst, tekenen en boetseren.
Al die jaren door werkte Jaap in het familiebedrijf, deed hij restauratiewerk aan huis en werkte met zijn vader aan opdrachten van gemeente- en kerkbesturen.

Zijn vakbekwaamheid heeft de schrijnwerker J.J. van der Ende getoond bij de restauratie (1927/32) van het 16e eeuwse houten doksaal of zangerstribune in de Bartholomeuskerk te Schoonhoven.

In de hoekstukken van de grote bogen onder de zangerstribune zijn acht engelenfiguren uitgebeeld. De annunciatie of aankondiging van de geboorte van Christus door de engel Gabriël heeft een centrale plaats in het doksaal gekregen.

De borstwering van het doksaal bevat panelen met vijftien in hout uitgesneden bijbelse taferelen. (Herman A. van Duinen, Het doksaal van de Grote of St. Bartholomeuskerk te Schoonhoven. Amsterdam, 2004)

De Bartholomeuskerk bezat een orgel uit 1540 van de orgelmaker Hendrik Niehoff (ca. 1495-1560) uit ‘s-Hertogenbosch. Niehoff geldt als de belangrijkste orgelmaker in de Nederlanden van de 16e eeuw.

Aangenomen wordt dat het orgel altijd op het doksaal heeft gestaan. Maar omdat het orgel ouder is dan het doksaal, heeft het instrument oorspronkelijk een andere plaats gehad (Herman A. van Duinen).

Nadat de kerkvoogden in 1901 een gebruikt orgel in Amsterdam hadden gekocht, raakte het Niehoff-orgel in onbruik. Het historische pijpwerk werd aan een opkoper van de hand gedaan. Plannen om de orgelkas te restaureren en in het koor van de kerk een plaats te geven strandden en het orgelmeubel van Adriaan Schalken belandde in de werkplaats van J.J. van der Ende.

Er kwam een plan op tafel voor een transeptorgel in de herbouwde Laurenskerk te Rotterdam. De historische kas van Niehoff paste uitstekend in dat concept. In 1958 maakte J.J.v.d.Ende & Zn. de kas van het rugwerk van het nieuwe transeptorgel. Het werd een verkleinde kopie van de kas van het hoofdwerk. In 1959 kwam de bouw van een nieuw orgel door Marcussen & Søn gereed.

In de jaren ’50 van de vorige eeuw was A.C. Lensen beiaardier van Schoonhoven. De man zocht voor de beiaard op het Stadhuis een assistent en informeerde bij de familie Van der Ende of Jaap misschien interesse had.

In ‘Reisdagboek uit de Krimpenerwaard’ beschrijft Nico Rost zijn ontmoeting met Lensen en Jaap van der Ende: “Wij klommen in de toren van het Raadhuis, langs brede stoffige en uitgelopen traptreden, kropen door manshoge gaten naar de klokken (…). Voor de speeltafel van het carillon zit de oude beiaardier van Schoonhoven en hij zit daar al bijkans veertig jaar. Naast hem – vol bewondering voor z’n oude meester – staat z’n jonge leerling, die hem eens opvolgen zal.” (Nico Rost, Reisdagboek uit de Krimpenerwaard. Uitgave Ad. Donker. Rotterdam, 1954)